Ośrodek Myśli Politycznej

Naród w niewoli to zbiór artykułów pisanych przez historyków z krakowskiego Oddziału IPN. Przypominają oni niemiecką i sowiecką agresję na Polskę w 1939 r. Przedstawiają konsekwencje tej agresji: eksterminację obywateli polskich, w tym – pod okupacją niemiecką – Żydów.

Stanisław Koźmian (1836-1922), jeden z najważniejszych polskich myślicieli konserwatywnych, w swych relacjach z podróży – odbytych między 1868 a 1900 r. do Holandii, Czech, Austrii, Francji, Grecji, Turcji, Bułgarii, Serbii, Włoch oraz na Węgry i Ukrainę – jest błyskotliwym komentatorem wielkiej, często zakulisowej polityki, erudycyjnym znawcą i krytykiem dzieł malarstwa i sztuk teatralnych, niestroniącym od ironii bywalcem salonów i wnikliwym obserwatorem przemian kulturowych. Kreśli inspirującą opowieść o świecie, który uwierzył w swą wielkość, budując ją na ideach, wiodących go, jak wkrótce się okazało, do samozagłady. Dzięki Koźmianowi możemy ten świat lepiej poznać i zrozumieć.

W dziejach Polski niewiele było równie interesujących i kontrowersyjnych projektów politycznych, jak Rada Nieustająca. Nieliczni zwolennicy uznawali ją za cenny wysiłek reformatorski, zmierzający do tego, by Rzeczpospolita wreszcie otrzymała stały rząd. Krytycy uważali jedynie za kolejny krok na drodze podporządkowywania Polski sąsiednim mocarstwom, zwłaszcza Rosji. Przez dziesięciolecia spierano się o jej praktyczne znaczenie i czy można ją stawiać na równi z innymi europejskimi rządami epoki. Dziś o Radzie Nieustającej mówi się wszakże już niewiele – pozostaje ona w głębokim cieniu Sejmu Czteroletniego. Lekceważenie tej instytucji jest jednak błędem: zwłaszcza nieznajomość jej genezy uniemożliwia należyte zrozumienie ostatnich dekad I RP. Książka prof. Władysława Konopczyńskiego, jedna z najważniejszych jego prac, pozwala nadrobić te zaległości. Jest zarazem pasjonującą ponadczasową opowieścią o polskiej polityce, której współczesne oblicze – mimo zupełnie innych ram instytucjonalnych – ma zaskakująco wiele wspólnego z jej obrazem z czasów upadku państwa i prób jego ratowania.

Jakie zasady i interesy powinny być podstawą polityki wschodniej Rzeczypospolitej? Czy Polska skutecznie przeciwstawia się wpływom rosyjskim w Europie Wschodniej? Jak ewoluują stosunki Polski z Ukrainą i co decyduje o ich stanie? Jaki powinien być realistyczny plan działania wobec Białorusi? Jakie miejsce w polskiej polityce wschodniej zajmują kraje bałtyckie? Co Polska może zrobić dla wzmocnienia prozachodniej orientacji Gruzji i Mołdawii? Jaką rolę w polskiej polityce wschodniej odgrywa kwestia mniejszości narodowych? Jak na skuteczność tej polityki wpływa członkostwo Polski w UE?

Autor analizuje politykę najważniejszych aktorów nadbałtyckiej rozgrywki - Duńczyków, Szwedów, Niemców, Rosjan, Polaków - ukazuje czynniki, za sprawą których w różnych okresach jedne państwa osiągały w niej przewagę, a inne ponosiły porażki, a nawet przestawały odgrywać znaczącą rolę. Kreśląc fascynującą panoramę zmiennych europejskich sojuszy, przedstawia także wpływ na te zmagania Anglii, Holandii, Francji, Austrii i Hiszpanii. Opisując rywalizację potęg, nie zapomina o uwikłanych w nią losach mniejszych plemion a później narodów.

Z jego znakomitej analizy wyłania się bardzo złożony, ale spójny obraz zmagań, których skutki dla polityki europejskiej były niekiedy kluczowe: jedne państwa wynosząc na szczyty, inne spychając na margines. Kwestia bałtycka była bowiem znacznie bardziej istotna dla Europy, niż obecnie skłonni jesteśmy przeważnie sądzić.

„Był bodaj jedynym profesorem uniwersyteckim w II Rzeczypospolitej, który publicznie deklarował poparcie dla działającego nielegalnie Obozu Narodowo-Radykalnego, w tym dla jego najskrajniejszego odłamu – Falangi."

Wybór pism o kulturze w dobie kryzysu, wolności, zagrożeniach i szansach mechanizacji, realiach gospodarki socjalistycznej, konfliktach między racjonalizmem a ludzką naturą i tradycją. Ich autor należał do grona najbardziej kontrowersyjnych publicystów polskich XX wieku. Stawiając prowokacyjne pytania i tezy, szedł często na przekór modom intelektualnym i powszechnym opiniom. Tom jego tekstów z okresu PRL ukazuje wiele ówczesnych dylematów, wynikających z natury państwa komunistycznego, ale i zagadnień, które do dyskusji wprowadzał wtedy właśnie Aleksander Bocheński.

Studia łączące perspektywy badawcze literaturoznawstwa z historią idei politycznych, ukazujące różne przejawy polityczności literatury polskiej na przestrzeni ostatnich 250 lat, od czasów konfederacji barskiej do dziś. Zawierają one wszechstronną analizę twórczości i znaczenia autorów - między innymi Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego, Henryka Sienkiewicza, Stefana Żeromskiego, Zbigniewa Herberta - którzy w burzliwych czasach kształtowali polską kulturę i zarazem wpływali na myślenie polityczne Polaków.

To wartościowa, starannie przemyślana i kompetentnie napisana książka z zakresu historii doktryn politycznych. Autor przedstawia na ile i w jakim zakresie możliwe było zbliżenie myśli liberalnej z katolicyzmem na podstawie wciąż oryginalnej propozycji doktrynalnej lorda Actona. To interesująca, przejrzyście usystematyzowana i skłaniająca do refleksji rozprawa, która świadczy tak o zamyśle koncepcyjnym, jak i dojrzałości warsztatu badawczego jej Autora.

„Portugalia w II wojnie światowej udziału nie wzięła. Leżące na peryferiach europejskiego kontynentu państwo w latach 1939-1945 odegrało jednak znacznie ważniejszą rolę, niż mogłoby to wynikać z powszechnej opinii na ten temat. Mimo swojej neutralności udzieliło bowiem szerokiej pomocy aliantom, w kilku przypadkach wywierając kluczowy wpływ na przebieg wojny w rejonie Morza Śródziemnego i na Atlantyku, a nade wszystko na utrzymanie Półwyspu Iberyjskiego z dala od wojennej zawieruchy. […]

Słynne dzieło czołowego polskiego socjologa, który w 1921 r. przedstawił kompleksową diagnozę stanu duchowego i cywilizacyjnego świata zachodniego, ukazując jego kryzys i zagrożenia, jakie przed nim stoją, zwłaszcza bolszewickie. Jego analiza zasad komunizmu należy do najbardziej przenikliwych prac na ten temat.

Wybór pism myśliciela uważanego za jednego z polskich prekursorów liberalizmu gospodarczego, porównywanego niekiedy w tym względzie do Adama Smitha, zajmującego się również szeroko ujętą problematyką polityczną i społeczną, piszącego także o historii Polski. Tom zawiera najważniejsze prace Skarbka z każdego z tych głównych nurtów jego twórczości intelektualnej, mającej duży wpływ na naszą myśl w XIX wieku.